بررسی صفات مرفولوژیکی و انباشت انواع فلاونولیگنان‌ها در گیاه خارمریم کشت شده و بومی ایران

مقدمه: گیاه خارمریم (Silybum marianum (L.) Gaertn) از دیرباز در درمان بیماری‌های کبدی استفاده می‏شده و میوه‌های فندقه این گیاه حاوی گروهی از ترکیبات فلاونوییدی است که به عنوان آنتی‏اکسیدانت کبد را محافظت می‌کنند و سیلی‌مارین نامیده می‏شوند. متابولیت‌های ثانویه دارای نقش‏های حیاتی در اکوفیزیولوژی گیاهان بوده و در اثر تغییر عوامل محیطی از نظر کمی و کیفی تغییر می‌نمایند. بنابراین بایستی با تحقیقات مناسب و با استفاده از وسایل دقیق وکنترل شده اقدام به شناسایی عوامل مذکور نمود. هدف: از آنجا که عوامل محیطی تاثیر بسیار عمده‏ای بر کیفیت و کمیت متابولیت‌‏های ثانویه تولید شده توسط گیاهان دارند و به منظور شناخت عوامل موثر در تولید این متابولیت‌‏ها و کاربرد این اطلاعات در زمینه فیزیولوژی گیاهی بررسی این متابولیت‌‏ها در نمونه‏های بومی جمع‌آوری شده و کشت شده در شرایط کنترل شده صورت گرفت. روش بررسی: دانه‌های این گیاه از نقاط مختلف کشور (شمال، غرب و جنوب غرب) جمع‌‌آوری شد و به همراه دانه‌های با منشا مجارستان در گل‌خانه کشت داده شدند. ویژگی‌های رویشی و فیزیولوژیکی در طی رشد بررسی شدند. سپس مقدار کمی و کیفی ترکیبات فلاونوییدی پس از استخراج از دانه‌های حاصله به روش HPLC بررسی شد. نتایج: سیلی‌بین ترکیب اصلی تشکیل‌دهنده سیلی‌مارین است و مقدار تجمع این ترکیبات در نمونه‌های جمع‌آوری شده از مناطق ایران بسیار بالاتر از نمونه‌های کشت شده در گل‌خانه است. به گونه‌ای که بالاترین مقدار تجمع سیلی‌مارین در دانه‌های مناطق برازجان، رودبارک و مجار بود که در هر دو شرایط کشت مقدار تجمع سیلی‌مارین در آن‌ها بالا بود. رابطه مثبت و معنی‌دار بین طول ساقه اصلی با قطر کپه اصلی در هر گیاه، تعداد شاخه‌های فرعی، تعداد کپه در هر گیاه و وزن هزار دانه با مقدار سیلی‌مارین استخراج شده وجود دارد. نتیجه‌گیری: بر پایه تحقیقات انجام شده عوامل محیطی محل رویش گیاه خار مریم ضمن تاثیر بر و ویژگی‌های رویشی بر مقدار کمی و کیفی ترکیبات فلاونولیگنانی نیز تاثیر می‌گذارند.